Pandemiaren ondoren EAEko gazteen artean buruko arazoak ugaritu egin direnez, nerabeek lehen aldiz hitz egingo dute suizidioaz klasean. Bigarren hezkuntzako eta batxilergoko ikasleek berariazko prestakuntza-saioak jasoko dituzte datorren ikasturtetik aurrera, jokabide hori prebenitzeko moduari buruz. Suizidioen aurkako protokolo berria Osasun Sailak prestatu du, EHUko eta Osakidetzako adituen laguntzarekin.
Berriki aurkeztu den plan berriak “Jokabide suizida prebenitzeko, esku hartzeko eta geroratzeko estrategia” du izena, eta nahitaez bete beharrekoa izango da ikastetxe guztietan. Bertan, prebentzioa eta esku-hartzea eta eskola-ingurunean suizidio baten aurrean jardutea jorratuko dira.
Estrategia berriaren funtsezko zutabeetako bat irakasleen prestakuntza da, gaitz horren aurka borrokatzeko beharrezko tresnak emango baitzaizkie. Eskolak babes- eta laguntza-zirkuluak sustatu behar ditu ahulenentzat. Nahiz eta dokumentuak ez dituen zehazten ikastaroak eta plan hori emateko adina, Hezkuntza Sailak adierazi du «egokiena» 15 urtetik gorako ikasleengan izango litzatekeela, nerabeak direlako ahulenak.
Pandemia, bultzatzaile
Pandemiak sufrimendu psikologiko handia azaleratu du, eta eragin handia izan du herritarren osasunean, oro har, baina, bereziki, nerabeengan, beren bizitzan aldaketa erradikal eta azkar bat barneratzeko gai ez direlako. Egoera horren aurrean, gazte askorentzat suizidioa bihurtu da arazo guztietarako irtenbide bakarra, eta heriotza-kausa nagusia bihurtu da. 2021ean, Eustaten datuen arabera, 148 euskal herritar hil ziren arrazoi horrengatik.
Burura eramandako suizidio bakoitzeko, 10-15 saio autosuntsitzaile gertatzen dira. Azken hamarkadan suizidioen eta buruaz beste egiteko saiakeren joera «egonkor» mantendu bada ere, egia da kezka nabaria dela, batez ere gazteen artean patologiak eta buruko nahasmenduak ugaritu direlako, eta eskola-eremua funtsezkoa da horiek garaiz detektatzeko.
Gazte edo nerabe batek bere buruaz beste egiteko arrazoiak
Gazteen eta nerabeen suizidioak gertaera estresagarri baten ondoren gertatu ohi dira, hala nola eskolako arazoak, harreman baten amaiera, lagunak edo gertuko senideak tartean sartzen dituen gatazka bat, dibortzio bat… Tratu txar fisikoen edo sexu-abusuen aurrekariek, alkoholismo-arazoek edo drogazaletasun-arazoek ere eraman dezakete gazte bat bere burua hiltzera.
• Depresioa: gazteen bizitzan eragin handiena duena da; buruko neke-egoeran murgiltzen dira. Medikazioarekin konpontzen den gaixotasuna izan ohi da, baina premiazkoa da pertsonari entzutea ere, haren sentimendu negatiboak pilatu ez daitezen.
• Trauma emozionalak: pertsonak bere arrazoibidearen eta ulermenaren aurka borrokatzen duen egoera gisa aurkezten dira. Trauma horiek senide bat hil ondoren sortzen dira, edo harreman-haustura bat edo etorkizunerako asegabetasuna dagoenean. Kasu horietan, elkarrizketa bidez eta burua argitzen lagunduko dioten jarduerak eginez laguntzen zaio gazteari, hala nola kirola eginez.
• Estresa: suizidioaren arrazoietako bat da, non pertsonak presioari aurre egin behar dion. Estresa eragin dezakete lan-karga edo ikasketa-karga handiegiak, emozio-konplexuek edo familia-arazoek, besteak beste. Hori da kirola eginez edo atseden egunak hartuz konpon daitekeen beste kontu bat.
• Drogak: drogen, alkoholaren edo substantzia psikoaktiboen kontsumoa da gazteen suizidioa eragiten duen beste arrazoietako bat. Arazo horiek azkar konpontzeko nahiak konponbidea suizidioan bilatzera eramaten ditu, edo, bestela, haluzinazio-egoeran dagoenean motibatuta egoten da.
• Desoreka mentala: badira paranoia edo eskizofrenia bezalako gaixotasun psikologiko konplexuak; gaztearen burua desfasatzea lortzen dute, garunak proiektatzen dituen errealitate-egoeretara eramanez.
