Ba al dago benetako berdintasunik
gizon baten eta emakume baten arteko sukaldaritzako merituak aitortzeko orduan? Zailagoa da emakumeentzat Cheff ezaguna izateko bidea?
Euskadik gastronomia paregabea du. Izan ere, euskal sukaldaritza, itsasoko eta mendiko osagai ugarirekin, milaka turistek aukeratzen dute, baita euskal jatetxe garrantzitsuenek ere. Ez da kasualitatea dozenaka euskal chefek Michelin izarrak lortzea. Baina, zer gertatzen da emakumeekin? Estatuan, 2023an, Michelin izarrarekin saritutako 272 jatetxeetatik 21ek bakarrik dituzte emakumeak agintean.
Marian Gerrikabeitiak zuzendutako Emakumeak lehenago dokumentalean aipatzen den bezala, mingarria da ikustea jendeak uste duela euskal gastronomian ez dela emakumerik egon sukalde profesionaletan.
Nieves Barraganek dioenez, 2013an dei bat jaso zuen, goizeko 7etan, eta bere nagusia zen: “Michelin izar bat eman digute! Hau da hau!”, dio Barraganek. “Emilia Dañobeitia bezala sentitzen naiz, emakume horri bi Michelin izar eman zizkioten 1936an, Bartzelonara joan zenean. Ni Londresera joan nintzen eta han Michelin izar bat eman zidaten eta Sabor jatetxean beste Michelin izar bat eman zidaten”. Bera izan zen euskal sukaldaritzan bi Michelin izar irabazi zituen lehen pertsona.
Egia esan, Euskal Herrian beti egon dira emakume handiak sukaldeetan, nahiz eta itzalean egon. XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran, munduko sukaldaritzarik onenetakotzat jotzen denaren lehen urratsak egin ziren: euskal sukaldaritzarenak, alegia. Prozesu horren aitzindariak emakumeak izan ziren.
Esate baterako, Azcaray Eguileor hiru ahizpek El Amparo jatetxe famatua ireki zuten 1879an, Bilboko Mena auzoan. Hil zirenean, seme-alabarik izan ez zutenez, familia iraungi egin zen. Ostera, El Amparo izeneko errezeta-liburu ospetsua: plater oskoldunak, gaur egun Bizkaiko sukaldaritza modernoaren oinarri gisa berrargitaratzen direnak.
Eta zer esan Nicolasa Praderari buruz, zenbait hiriren inguruan bere izena daraman jatetxe ospetsua sortu baitzuen. Izen handikoa izan zen, oso garrantzitsua euskal sukaldaritzak munduan izan zuen bultzadarako. Gregorio Marañón jaun ezagunak ere aspalditik bultzatu zuen Nicolasa liburu bat idaztera, baina Nicolasak honela erantzuten zion: “Ai, doktore! Zer diozu zuk…”.
Euskal Herrian beti egon dira
emakume handiak sukaldean,
nahiz eta sarritan itzalean egon.
Emakume askok uste dute jatetxe batean lanean hasten direnean, gozogintza egitera bidaltzen dituztela., sukaldari handiak izan zitezkeela pentsatu gabe.
Juan Mari Arzak ospetsuaren alaba den Elena Arzaken kasuan, esan du Arzak jatetxean emakume asko egon direla beti, eta horregatik berarentzat ez dela hain zaila izan, eta emakume guztiek gozatu ahal izatea nahi du.
Zalantzarik gabe, oraindik bide luzea dago egiteko emakumeak gizonak bezain ezagunak izan daitezen, beren merituengatik eta lorpenengatik. Lehen aipatutako erreferenteak, eta askoz gehiago, eredu izan daitezke etorkizunean sukaldaritza eta gustu ona maite duten emakumeen belaunaldietarako.
Pixkanaka, haientzako bidea errazago egingo da. Baina horretarako, emakumeek zuzentzeko,eta gauzatzeko duten gaitasuna gutxiesteari utzi behar zaio. Desberdintasuna ikusaraztea garrantzitsua da merezimenduen aintzatespena lortzeko.