Zientzialariek azukredun freskagarriak jarri dituzte minbizi arriskua areagotzen duten elikagaien, edarien eta bizi-ohituren zerrenda beltz horretan. Egindako azken ikerketen arabera, edari azukredun horien abusuak osasunarekin lotutako kausek eragindako heriotzak areagotzen ditu. Lan horietako batek zehazten du egunean freskagarri bat hartzen duten emakumeek gibeleko minbizia izateko aukerak handitzen dituztela. Medikuek eta nutrizionistek aspaldi deklaratu dute gerra, eta dietetatik baztertzeko eskatu dute; Osasunaren Mundu Erakundeak, berriz, neurri eraginkorrak eskatu dizkie herrialdeei, kontsumoa mugatzeko.
Harvardeko Unibertsitateak egindako ikerketak 50 eta 79 urte bitarteko 90.000 emakume postmenopausiko baino gehiagoren jarraipena egin zuen bi hamarkada inguruz. Parte-hartzaileen % 7 inguruk egunean edari azukredun bat edo gehiago hartuko zituztela adierazi zuten. Emaitzek erakutsi zuten egunero gutxienez freskagarri bat hartzen zutenek gibeleko minbizia izateko % 73 arrisku handiagoa zutela, inoiz edaten ez zituztenekin edo hilean hiru baino gutxiago hartuko zituztenekin alderatuta. Lanaren egileek ondorio bat atera zuten: edari azukredunen kontsumoa murrizteak osasun publikoko estrategia gisa balio du gibeleko minbiziaren intzidentzia murrizteko.
Kataluniako Onkologia Institutuko (ICO) eta Bellvitgeko Ikerketa Biomedikoko Institutuko (IDIBELL) zientzialariek beste azterlan bat osatu zuten, non Europako hamar herrialdetako bi sexuetako 452.000 pertsonak hartu zuten parte. Hamabost urte baino gehiagoko jarraipena egin ondoren, ikertzaileek egiaztatu zuten edari gozoek gizentasunaren eta 2. motako diabetesaren intzidentzia areagotzen dutela, «gibeleko minbiziaren arrisku-faktoreak». ‘JAMA Internal Medicine’ aldizkarian argitaratutako emaitzen arabera, egunero freskagarriak hartzea – azukredunak zein artifizialki edulkoratuak – «zirkulazioko edo digestioko gaixotasunek eragindako heriotza-arrisku handiagoarekin» ere lotzen da.
Ondorioak organismoan
Baina, zer eragin dute gorputzean hain kaltegarriak izan daitezen? «Edari azukredun bat hartzen dugunean, uretan disolbatutako fruktosazko gure digestio-hodia urez betetzen dugu, eta berehala xurgatzen dute hesteetako zelulek, gainezka egiteraino. Orduan gibelera iristen da, eta gantz bihurtzen da», deskribatzen du Marta Alegret Farmaziako doktore eta ikertzaileak.
Gibela arduratzen da gehiegizko koipe hori gure organismo osoan banatzeaz. «Hori modu isolatuan gertatzen bada, ez du garrantzi handiagorik. Baina kontsumoa ugaria eta sarria bada, epe luzera osasun-arazoak izango ditugu. Gure organismoan gantz gehiegi jartzeak obesitatea, diabetesa, kolesterol altua… eragiten ditu».
Denborarekin, «metabolismoaren nahasmenduek areagotu egingo dute bihotzekoa edo, are gehiago, minbizi-prozesua izateko arriskua», gehitu du. Ikerlariak gogorarazi du azterketa zientifikoek «zenbat eta azukre-kontsumo handiagoa izan, orduan eta minbizi-intzidentzia handiagoa dutela». Eta ohartarazi du fruta naturalen zukuek ere antzeko ondorio kaltegarriak eragiten dituztela osasunean. «Zuku bat edatean, zuritu eta murtxikatu beharko bagenu baino askoz fruta gehiago hartzen dugu. Gainera, fruktosa bere bilgarri naturalean hartzen ez dugunez, bat-batean xurgatzen da, eta azkar iristen da gibelera», gehitu du. Eta osasunerako kaltegarria den prozesu hori pizten du.
Alkoholaren antzeko kalteak
«Azukre erantsien ohiko kontsumoak ondorio toxikoak ditu gibelean, alkoholak eragiten dituenen antzekoak. Azukre erantsiek osasunerako dakartzaten arriskuak, bereziki, edariaren antzeko kontrola justifikatzen dute», dio Miguel Ángel Martínez Prebentzio Medikuntzako eta Osasun Publikoko adituak. «Zenbait ikerketak azukrearen abusua minbiziarekin eta arazo kognitibo goiztiarrekin erlazionatzen dute», azpimarratu du.
Azken urteotan, edari azukredunen kontsumoaren ordez beste edulkoratu batzuk erabili dira, baina ez da soluzio bat. Osasunaren Mundu Erakundeak gomendio bat argitaratu du berriki, edulkoratzaileak ez erabiltzea aholkatzen duena; izan ere, ez dute epe luzerako onurarik ematen gorputzeko koipea murrizteko, eta 2. motako diabetesa, gaixotasun kardiobaskularrak eta helduen heriotza-tasa izateko arriskua areagotzen dute.
OMEk freskagarrien gaineko zergak igotzea eskatu du. Kontsumo Ministerioak edari horien BEZa % 10etik % 21era igotzea proposatu zuen 2020an, haurren obesitatearen aurkako ekintza-planaren barruan. Hala ere, sektoreko patronalak Gobernuaren erabakiaren gainetik jarri ziren, eta, azkenean, merkataritzari bakarrik eragin zion, eta ez sukaldaritzari. Hala ere, kontsumoa murriztea lortu zuen.