Astearte honetan Eskola Jazarpenaren aurkako Nazioarteko Eguna ospatuko da. Claudiaren heriotza tragikoak, Gijonen bere lankideen aldetik urteetan jasan zuen jazarpenagatik bere buruaz beste egin zuen neskaren heriotzak, berriro mahai gainean jarri du errealitate hori. Tratu txar mota horrek aurpegi ugari ditu, baina sare sozialen gorakadak eta belaunaldi berriak natibo digitalak izateak, erakusketarekin batera, ziberbullyinga izugarri handitu da azken urteotan.
Euskadin, ziberjazarpena hiru bullying kasutik batean dago. Hala ondorioztatzen da Hezkuntza Sailak 2021-2022 ikasturteari buruz argitaratutako azken datuetatik. Jaurlaritzak 1.098 salaketa izapidetu zituen eta 157 eskola-jazarpen egoera identifikatu; horietatik 51tan ziberbullyingaren berezko elementuak egon ziren. Ehunekorik handiena da aldagai hori neurtzen hasi zenetik, 2016an, 17 kasu detektatu baitziren. Harrezkero, % 200 hazi da.
Egoera horren aurrean, Jokin Bildarratz buru duen sailak, eskola-jazarpenaren eta bizikidetza positiboaren aurkako Bizikasi ekimenaren bitartez, dokumentu bat egin zuen 2020an, ikastetxeentzako orientabide batzuekin, kasu horien aurrean nola jokatu jakiteko. Dokumentuak adierazten duen alderdietako bat da, bullyingak bezala, sare sozialetako jazarpenak hainbat aldaera dituela. Ohikoena irainak dira, baina baliteke jazarpenak, laidoztatzeak, nortasunaren ordezpenak, informazio intimoaren agerraldiak, bazterketak eta marjinazioak, ziberjazarpenak eta ‘jipoi zoriontsua’ izeneko kontzeptuak ere izatea. Adingabe batek edo adingabe-talde batek berdinetako bati fisikoki eraso, grabatu eta sareen bidez zabaltzen dutenean gertatzen da.
Gainera, tratu txar mota hori larriagotzen duen beste elementu bat dago: anonimotasuna. Sare sozialek edo Whatsappek funtsezko zeregina dute helduen eguneroko harremanetan eta, nola ez, ikasleen harremanetan, tratu txarrak ematen dituztenei ez ikustea errazten diete. Anonimotasunak «biktimizazio-sentimendua larriagotzen du, eta, aldi berean, erasotzailearengan zigorgabetasun-sentsazioa areagotzen du», eta «jokabide jazartzailea sustatzen duen efektu desinhibitzailea» dakar, protokoloak azaltzen duenez.
Konplizeak
Jazarpena bera bezain krudela izan daiteke gainerako ikaskideen jarrera pasiboa ekosistema digitalean. Sailaren dokumentuak honela definitzen du: «Ziberbullyingean, erasotzailearen jarrera argi eta garbi animatzen eta babesten duten jarduerez gain, beste erantzun sotil asko daude, erasotzaileen konplize bihurtzen dituztenak: irribarreak mespretxuaren aurrean, eduki umiliagarria duten mezuak birbidaltzea, zurrumurruen hedapenean parte hartzea, mespretxuzko iruzkin baten aurrean “like” bat markatzea, emotikonoekin erasoaren onarpena adieraztea». Horrek guztiak «jazartzaile ere bihurtzen ditu pertsona horiek»
Ikasleen arteko jazarpen digitalaren beste bertsio gaizto bat dago, eta bikotean gertatzen da. Genero-ziberindarkeria edo nerabeen arteko kontrol-indarkeria da. Eusko Jaurlaritzak adierazitakoaren arabera, «ziberjazarpen mota hori gero eta gazteago gertatzen da, eta etorkizuneko tratu txarren ataria izan daiteke». Bere esamolderik ohikoenak mugikorraren bidezko kontrola, bikotearen telefonoa zelatatzea, beste pertsonak sare sozialetan argitaratzen dituen argazkiak zentsuratzea, bere jarduera kontrolatzea edo bikotekideari geolokalizazioari esker non dagoen erakusteko eskatzea dira.
Ziberbullyingaz gain, eskola-jazarpeneko modu ohikoenak honako hauek dira: hitzezko irainak eta erasoak (Sailak identifikatutako kasuen % 82an daude), ondoren, gizarte-bazterketa eta -bazterketa ( % 55); larderia, xantaia eta mehatxuak ( % 36); zeharkako eraso fisikoak ( % 36); zuzeneko eraso fisikoak ( % 34); behar bereziak dituzten ikasleen aurkako indarkeria ( % 11); jazarpen sexista ( % 10); LGTBIQ+ izaerako ekintzak ( % 6); eta eraso arrazistak ( % 4).