Lur arraroak 17 elementu kimiko dira, eskandioak, itrioak eta lantanidoen taldeko beste hamabost elementuek osatuak, horien artean neodimioa, disprosioa eta holmioa. Horrela deitzen zaie naturan kontzentrazio altuetan ez daudelako, pirita, urrea eta beste elementu edo konposatu batzuekin alderatuta. Oxido edo silikatoen parte dira, askotan ezpurutasunak.
Lur arraroak funtsezko elementu bihurtu dira Estatu Batuen eta Txinaren arteko merkataritza-gerran. Lur horien garrantzi geopolitikoaren jatorria haien merkataritza-balio handia eta ekoizpenaren % 80 baino gehiago Txinatik etortzea da.
Australiak, Indiak, Kanadak, Brasilek edo Errusiak ere aztarnategi handiak dituzten arren, Asiako erraldoiak abantaila geoestrategiko eta ekonomiko argia du, material horietako gehienen erreserben % 40 baitu.
Lur arraroak funtsezkoak dira goi-teknologiako produktuak fabrikatzeko, baita energia berriztagarrietarako ere, hala nola turbina eolikoetarako edo auto elektrikoetarako. Teknologiaz gain, medikuntzan ere erabiltzen dira, eta biriketako, prostatako eta hezurretako minbizirako tratamendu jakin batzuetan erabiltzen dira, besteak beste.
Oinarrizko elementu horiek lortzeko eta ondoren tratatzeko prozesua oso konplexua eta garestia da. Metal puruak ez direnez eta arroketan kontzentrazio altuetan ez daudenez, zailak dira bereizten. Prozesu oldarkorrak behar dira horiek lortzeko, hala nola disolbatzaile organikoen bidezko erauzketa, bereizketa magnetikoa edo tenperatura altuetan, 1.000 gradu ingurukoetan.
Bestalde, erauzteak ingurumen-kostu handia du. Prozesuetako batzuek azidoak erabiltzen dituzte banatzeko, eta tenperatura altuko errekuntzek KOM isurtzen dute. Azken batean, oso prozesu zikina.
“Haurren lana lur arraroetan”
Amnesty Internationalek eta Afrewatchek argitaratutako txosten baten arabera, gailu elektronikoen marka handi batzuek ez dute oinarrizko egiaztapenik egiten beren produktuetan haurren-tzako eskulanarekin ateratako kobaltoa erabiltzen ez dela ziurtatzeko. Haurren lana oso zabalduta dagoen lekuetan kobaltoa erosten dela dokumentatzen da txostenean, eta Congo Dongfang Mining enpresari saltzen zaio, Zhejiang Huayou Cobalt Ltd (Huayou Cobalt) mineralen merkataritzako txinatar erraldoiaren jabetzako filial esklusiboari. Kobaltoa meategietatik ateratzen da, non baldintza arriskutsuetan lan egiten duten zazpi urte baino ez dituzten haurrek, helduekin batera.
“Lur arraroen etorkizuna”
Lur arraroen beharrik gabe turbina eolikoetan eta automobil elektrikoetan erabiltzen diren errendimendu handiko imanak fabrikatzeko metodo potentzial berri bat garatu da Cambridgen. Unibertsitate horretako talde batek, Austriako lankideekin elkarlanean, beste modu bat aurkitu zuen, agian lur arraroetako imanak ordezkatzeko balioko duena: tetrataenita, milioika urte behar dituen “iman kosmikoa”, meteoritoetan naturalki garatzeko. Laborategian tetrataenita egiteko aurreneko saiakerak muturreko metodo ez oso praktikoetan oinarritu dira. Baina elementu komun bat gehitzeak, fosforoa, esan nahi du posible dela tetrataenita artifizialki eta eskalan egitea, inolako tratamendu espezializaturik gabe.
