Gaur egungo gizartean, gurasoek 32 urte beteak dituzte lehen seme-alaba: Horri gehitzen bazaio seme-alabak izan nahi dituzten 15 eta 29 urte bitarteko gazteen kopuruak behera egiten duela, emaitza hauxe da: urteen poderioz, biztanleriaren piramidea estutuz joan da adin-tarte horretan, eta Arabako eta Euskadiko ehun biztanletik hamalau bakarrik daude gazte adinean.
Egia da Euskadiko biztanleria osoak hazkunde-maila oso neurritsuan jarraitzen duela 1975ean lehen aldiz bi milioi biztanle baino gehiago izan zirenetik, baina gazteen kasuan, beherakada etengabea eta handia izan da 2015era arte. Ordutik badirudi zertxobait gora egin duela, baina oso erritmo motelean, Gazteen Behatokiak 2022. urtea ixtean balioetsi duenez. Kezkagarria da Arabaren kasua, azken hamarkadan, 2010etik 2021era bitarteko hamaika urteetan, 6.176 gazte galdu baititu. Serie honetako gailurrik altuena eta 50.000 gazteen langa gainditzen duen ariketa bakarra 2010. urtea izan zen.
Gaur egun, 15-29 urteko euskal biztanleriaren erdia ( % 51,1) Bizkaian bizi da, % 34,3 Gipuzkoan eta gainerakoa ( % 14,7) Araban, hau da, 44.752 biztanle.
Balio demografiko horren arabera, Euskadi da, berez zahartuta dagoen kontinente batean, gazteen kopuru-pisu txikiena duen Europako eskualdeetako bat. Zipretik Danimarka eta Herbehereetara; Suediatik Irlanda eta Kroaziara edo Alemania eta Frantziatik Portugal, Espainia eta Greziara, berdin dio nondik begiratzen zaion mapari, Euskadi atzean dago, gazteria-indize baxuenarekin. Adibide bat aipatzearren, 2010ean 64 urtetik gorako ehun egoiliar bakoitzeko 79 gazte bazeuden, hamaika urte geroago 60 ziren.
Hainbat faktorek bat egiten dute egoera hori aztertzerakoan. Horietako bat da lehenengo semea edo alaba izateko batez besteko adina duela bi hamarkadatik 30 urtetik gorakoa dela; azken datua 32,2 urtekoa da. Adin hori oraindik ere handitzen da Espainiako nazionalitatea duten amen kasuan (33 urte). Atzerriko nazionalitatea duten gazteen artean, 28,6 urte ditu. Hala ere, emakumeek ere atzeratu egiten dute lehen haurdunaldia.
Beste adibide bat ugalkortasun-tasa orokorra da, faktore erabakigarria baita biztanleriaren piramidearen inbertsio-prozesuan, eta Euskal Autonomia Erkidegoan EBko batez bestekoaren azpitik dago. Indize horrek adin ugalkorrean dauden mila emakumeko, hau da, 15-49 urteko adin-tartean, urtebetean izandako jaiotza-kopurua adierazten du.
Gainera, pixkanaka-pixkanaka, eta urteak igaro ahala, seme-alabak izateko gogoa duten gazteen kopuruak behera egiten du. Eta egunen batean seme-alabak izan nahi dituztenek 29 eta 30 urte artean finkatzen dute adin ideala emakumeek, eta bat gehiagorekin gizonek. Hala ere, adin ideal hori txikiagoa da, ez dator bat lehen aldiz guraso bihurtzen diren benetako adinarekin.
Baina, zalantzarik gabe, kontua ez da haurrak eduki nahi izatea edo ez izatea bakarrik. Erabaki horrek pisu handia du baldintza sozial eta ekonomikoetan. Gehien, familia-kontziliazioa, Itziar Aguado EHUko Giza Geografiako irakaslearentzat, eta, beraz, haur gehiago izatea zailtzen du.
Gero, lan-merkatuan sartzeko adina dago. Gazte gehienek ikasten dute batez ere, eta ikasle-etapa hori luzatu egiten da, eta, azkenean, lana aurkitzen dutenean, behin-behinekotasuna handia da, eta soldatapeko hiru gaztetik biri eragiten die. Ez da ahaztu behar hilean batez beste 1.150 euroko soldata garbia kobratzen dutela, eta hamarretik lau beldur direla lanik gabe geratzeko edo lan-baldintzak okertzeko.
Azken batean, gehienak ekonomikoki familiaren mende daude, eta soilik % 14,6k aitortzen du ekonomikoki independentea dela. Horri gehitu behar zaizkio etxebizitzaren garestitasuna eta eskasia, bai alokairuan bai jabetzan, eta hipoteken eta alokairuen igoera. Horren ondorioz, 18 eta 34 urte bitarteko gazteak berandu emantzipatzen dira, eta ez dira seme-alabak edukitzera animatzen bizitza egonkorra izan arte.
Gainera, atzerriko nazionalitatea duten gazteen kopuruak ere ez du gora egin. Nabarmen handitu zen duela urte batzuk, 2012an baliorik altuena lortu arte, eta, ondoren, etengabeko jaitsiera hasi zen, 2019an eta 2020an soilik.
Gazteen indizeak atzerriko nazionalitatea duten pertsonen artean izan duen bilakaerari erreparatzen badiogu eta biztanleria orokorrarenarekin alderatzen badugu, ikus dezakegu bi kasuetan ehunekoak jaisten ari direla, nahiz eta gazteen proportzioa atzerritarren artean batez bestekoa baino hamar puntu handiagoa izan, txosten demografikoaren arabera. Eta ez da ahaztu behar immigrazioak gazte gehiago egotea errazten duela; oraingoz, zenbat eta pisu handiagoa izan, orduan eta ekarpen handiagoa egiten diote biztanleria gaztetzeari.
Gazteak
Joera demografikoa. Gazteen indizea edo 15-29 urteko gazteen proportzioa, biztanleria osoarekiko, etengabe murriztu da azken urteotan Euskadin, % 13,9 2021ean, Gazteen Behatokiaren arabera.
Lurraldeka. EAEko 15-29 urteko biztanleriaren % 14,7 Araban bizi da (44.752 pertsona), % 51,1 Bizkaian (155.769 pertsona) eta % 34,3 Gipuzkoan (104.546 pertsona).
Araban. Duela hamaika urte, 2010ean 15-29 urteko 50.928 biztanle zeuden lurraldean. 2021ean, 44.752 pertsona zeuden adin-tarte horretan, eta horrek esan nahi du gorakada txikia izan dela 2020arekin alderatuz gero (44.747). Serie osoko zifrarik txikienak 2016an (42.433) eta 2017an (42.534) eman dira, baina azken hamarkadako joera beheranzkoa izan da argi eta garbi.