Guggenheimeko erakusketa-programazioa Joan Miróri (Bartzelona 1893 – Palma 1983) eskainitako erakusketa handi batekin irekiko da aurten. Ulertu gabea, ezezaguna, txalotua eta idolatratua bere bizitzako etapa desberdinetan, Miróren ondare artistikoaren balio unibertsala eztabaidaezina da gaur egun. Otsailaren 10etik maiatzaren 28ra bitartean, artista katalanaren lan sorta bat aurkeztuko du Bilboko museoak. Bertan, 1920ko hamarkadan, Parisera iritsi zenean, eta 1945ean, bere sormen-ibilbidea aztertuko da.
Joan Miró izenburupean. Errealitate absolutua. Paris, 1920-1945, muesterrak 25 urteko ibilbidea egiten du, non artista katalanak bere hastapenetako errealismo magikotik konstelatutako zeinuen hizkuntzara eboluzionatzen duen. Miroren lanaren funtsezko aldi honen hasiera Parisera egin zuen lehen bidaiaren datak markatzen du, bere obran eta biografian funtsezkoa den hiria, eta Konstelazioak (1940-1941) egin ondoren eta ia pintatu ez zuen urte batzuen ondoren, Mirok hondo zurian egindako obra sail handi bat sortzen duen urteak ixten du, hondo anbiguoen gainean flotatzen duten zeinuen hizkuntza sendotzen duena.
Miró, Bartzelonan porrotaren infernura jaitsi ondoren, urte hauetan Parisen egindako arte baten alde egingo du. Paris edo heriotza zen haren leloa. Parisen, 1920-1923 inguruan, Massonek bultzatutako Rue Blomet talde aktiboan agertzen da, bere egonaldi luzeetan (udak Mont-roigen eman zituen). Garai horretan nabarmendu zen Mirók historiaurreko artearekiko zuen interesa, labar-pinturak, petroglifoak eta estatuatxoak barne. Lilura hori artistak berak islatu zuen bere ohar-koadernoetan, eta artearen hastapenetara itzultzeko eta bere jatorrizko zentzu espirituala berreskuratzeko borondatea aitortu zuen.
Lehenengo abangoardien testuinguruan, batez ere Dadaismoan eta Surrealismoan, garatutako berrikuntza formalengatik miretsita, Miró Espresionismo Abstraktuaren eta arte kontzeptualaren aitzindaritzat ere hartzen da, eta gai espiritualetan ere interesa duen eta ikuspegi eta ametsekin liluratuta dagoen artista da.
Gainera, bere ibilbide artistikoaren inguruko ikerketek bere lanaren alderdi politikoak ere nabarmendu dituzte, diktadura frankistaren aurkako jarrera irmoa eta garaiko nazionalismo katalanarekiko begikotasuna azpimarratuz, Bilboko museotik ohar informatibo batean azaldu dutenez.
Guggenheim Bilbaotik azpimarratu dutenez, hil zenetik berrogei urte igaro direnean, bere obra interesgarria eta liluragarria da, bere izaera enigmatikoaren izpirik galdu gabe.
Ibilbidea
Erakusketa 20ko hamarkadan hasi zen. Garai horretan, Mirók xehekari izeneko lanak margotu zituen. Obra horien ezaugarri nagusia da obra horiek oso delikatuak eta kontzentratuak direla. Horietan, zuhaitzen eta landareen hostoek kaligrafia zehatzak eta ñimiñoak dirudite, ekialdeko praktika artistikoetara jotzen dutenak.
Landa-mundua, obra goiztiar horietan, mundu arkadiko bihurtu zen, non, errealitatea zehatz irudikatu baino gehiago, katalanak paisaiek eragiten dizkioten emozioak margotu zituen, non objektibotasun-borondatea begirada bisionario bihurtzen den.
Ibilbideak 1921ean Parisen egin zuen egonaldia errepasatzen du. Hogeiko hamarkadaren erdialdeko margolan hauetan, pintura onirikoak izenekoetan, edozein egitura narratibo logiko suntsitzen da, eta gainazaletan sakabanatuta agertzen diren elementu apurrek inprobisazioari erantzuten diotela dirudi, nahiz eta zirriborroek kontrakoa frogatu.
Hogeita hamarreko hamarkadan, erakusketa urte horietan Miróren lanaren ezaugarri nagusi bihurtu zen espresionismoan barneratzen da, eta irudi munstroak espazio anbiguo eta kezkagarrietan islatzen dituzten koadroak dira, Espainiako Gerrara eta II. Mundu Gerrara eraman zuen egoera politikoarekiko kezka eta antsietatea islatzen dutenak.
Hain zuzen ere, munduko bigarren gerra handia zegoenean, Miro, Frantziako hiriburuan erbesteratuta zegoena, Normandiako landa eremuko herri txiki batera joan zen bizitzera, eta han mural bat margotzeko enkargua jaso zuen.
Garai horretan sortu ziren bere Konstelazioak. Sail honetan egindako 23 lanak 1940ko urtarriletik 1941eko irailera bitartean egin ziren, eta artistak Mallorcan amaitu zituen, Miro eta bere familia Frantziako Gerratik ihesi kokatu ziren lekuan.
Pintura horiek, Guggenheim Bilbaotik azpimarratu duten bezala, Mirók sortutako zeinu-hizkuntzaren potentzialaren gailurra izan ziren, irudimena eta intuizioa azpimarratuz, eta adierazpide nagusi eta unibertsala aurkitzeko borondatea.
Constelaciones telesailaren ondoren, Miró margotu gabe egon zen denbora batez, familiarekin Mallorcan giltzapetuta. Gauza 1945ean aldatu zen, formatu handiko pintura-sail handi bat egin zuenean, berriz ere hondo zuriaren gainean, non bere zeinu-mintzaira eta erakusketan ere agertzen den aldia garatu zituen.
“Emakumea eta txoriak gauean”, “Pertsonaia eta txoriak gauean” edo “Emakumea gauean” telesailaren izenburuak dira, eta horietako batzuk errepikatu ere egiten dira.
Urte horietan egindako ia obra guztiek gau hitza dute izenburuan, nahiz eta atzealdeak zuriak eta argitsuak izan. 1944tik aurrera, Mirók, gainera, zeramikarekiko interesa izan zuen, Llorens i Artigasekin elkarlanean.