Pazko uharteko moaiak egoera tamalgarrian daude

Urriaren 4an, sute handi bat piztu zen Pazko uhartean. Tokiko agintarien arabera, sua nahita eragin zuten, eta kalte handiak egin zituen Rano Raraku sumendiaren inguruan. Langile eta baliabide faltak sua itzaltzea zaildu zuen, eta hainbat orduz luzatu zen. Orain, bi hilabete geroago, su haren ondorioak nabaritzen dira: sugarren beroaren eraginpean egon ziren moaiek haien narriadura bizkortu dute. Oraingoz, aurreikusitako inbertsio bakarra NBEk kalteak baloratzeko eta prebentzio-plan bat egiteko erabiliko dituen 96.000 dolarrak dira.

Moai estatuak dira, zalantzarik gabe, Pazko uharteko erakargarri turistiko nagusia. 700 eta 1600 urteen artean, Polinesian kokatutako Txileko enklabe ospetsu honetako biztanleek 900 monolito baino gehiago eraiki zituzten, gaur egun uhartetxo osoan banatuta daudenak. Gehienak Rano Raraku kono bolkanikoaren ondoan landuak izan ziren arren, uharte osoan zehar zizelkatutako ale asko aurki daitezke. Harrezkero, kon­tserbazio-talde gehienek egoera ezin hobean mantentzea lortu dute. Hala ere, batzuk arrisku larrian daude, orain dela bi hilabete eskualdea kiskali zuen sutearen ondorioz.
Ingurumena Babesteko Brigadak (Bripa) Facebooken argitaratutako txosten baten bidez jakitera eman dutenez, suteak Rapa Nui parke nazionalaren zati bat erre zuen, eta “kalte konponezinak” eragin ditu haren arkeologia-eremuan: “Suteak 100 hektarea baino gehiago erre zituen Rano Raraku eremuan, hezegune ospetsuak eta Moai ugari dauden eremuan”. Harrizko totem horiei dagokienez, Bripak dio suak harria harrapatu izanak kalte itzulezinak eragin dituela harrian, “nahiz eta lehen begiratuan ez iruditu”.
Zergatik? Ingurumena Babesteko Brigadak azaldu duenez, suteak hainbat aldaketa kimiko eragin ditu harriaren konposizioan, eta horrek azalera ahultzen dio. Oraingoz, agintariek diotenez, suteak dozenaka estatua moai kaltetu ditu. Hala ere, kalteak aztertzen ari dira oraindik, sutea zenbaterainokoa den ikusteko: “Kaltetutako hainbat moaitan kalkulatzen da, baina azterketa oso bat egin beharko da, ez bakarrik moai eta harrobietan, baita arkeologia-eremuko beste monumentu ba­tzuetan ere kalteak ebaluatzeko”.
Baso Korporazio Nazionalarekin (Conaf) batera egindako aurretiazko azterlan batean oinarrituta, Bripak aditzera eman du suteak ez diela soilik moaiei eta totem horiek eraikitzeko erabiltzen zen harrobiari eragin: uharteko biodibertsitatea zeharo kaltetu du, eskualdeko espezie autoktonoetako batzuk arriskuan jar ditzaketen habiak eta txitak suntsituz: “Kezkagarria da une honetan espezie batzuk desager­tzea”.


“Tragedia handia”
Tokiko agintarien ikuspuntutik, sutea “tragedia handia” izan da espezieen kon­tserbazioari dagokionez, 15 eta 20 urte bitarteko lana zapuztu duelako: “Toki honetan tavake populazio egonkor samarra manten­tzen ari ginen”. Bestalde, sute horrek kalte handiak eragin ditu Rano Raraku hezeguneko bertako landarerik garrantzitsuenetan ere, hala nola a’atu edo totora. Horiek desagertuko ez diren arren, adituek uste dute uhartean duten posizioa gal dezaketela, azken hamarkadetan iritsi diren landare inbaditzaileen mesederako.
Ohar horretan bertan, Bripak ziurtatu du suteak duela urte batzuetatik hona lehortearen eta klima-aldaketaren inpaktua jasaten ari zen hezegune bat hondatzen ere lagundu duela: “Ia totoral guztia suntsitu du, espezie fitoaraztaile gisa, hezegunearen osasuna mantentzeko funtsezko funtzioa betetzen baitu”. Besteak beste, landare horrek ura gehiegi lurruntzea saihesten du, baita hezegunea datozen urteetan lehortzea ere, duela gutxi jasan dituen lehorte ugarien ondorioz.