Melodia batzuk edozein ekitalditan beharrezkoak dira. Eta folklore tradizionalari erreferentzia eginez gero, txistua da bereizgarri den tresnetako bat. Txistua menderatzearen adibide ona Xabier Irazabal da, sei hamarkada baino gehiagoko ibilbidea baitauka edozein hitzordu alaitzen. “15-16 urterekin hasi nintzen. Txistua jotzen zuen lagun bat ezagutzen nuen, Martin Urrutia, eta berarekin ikasten hasi nintzen pixka bat. Geroztik 60 urte igaro dira “, oroitu du Foruko gizon honek. “Solfeoaren nozio batzuk nituen, baina gero autodidakta izan nintzen. Erromerietarako edo dantzetarako beharrezkoak ziren partiturak hartu eta ikasi egiten zituen. Ez ginen txistulari talde bateko kide “, azaldu du Irazabalek.
Hala ere, Gernikako Elai Alai taldearekin izan zuen lehen harremana ondare tradizionalaren ondarearekin, eta han eman zituen dantzari gisa lehen urratsak. “Dantza talde horretan dantzatzen nuen eta nire herrian ere dantza bat egotea nahi nuen”, gogoratzen du Irazabalek, 1969an Urdaibai Dantza Taldea sortzera animatu zenak. “Urdaibairen izena Foruan Urdaibai Dorrea izeneko dorre bat zegoelako da, eta hortik hartu genuen izena”, dio txistulari eta dantzari honek. “Guretzat Urdaibai zen dorre hori. Ondoren, Erreserbari horrela deitzen hasi ziren “, esan du, dibertigarria, Urdaibai izena erabiltzen lehenak izan zirelako ingurua identifikatzeko, kasu honetan dantza taldearen bitartez.
Erakunde honen bidez, Foruko txistulariek topagune bat izango zuten gune bat eskaini zen. “Taldearekin jarraitzen dut, baina beste batzuk bezala, lasaiago hartzen dut. Erreleboa dugu “, adierazi du, pozik, herriko jaiak urteko une goren gisa aipatzen dituen gizon honek. “Erromeria bat zegoen mezaren ondoren, eta gauetan, orkestrak atseden hartzen zuenean, gu aritzen ginen. Txistua jotzen genuen eta aurreskua, fandangoa edo arin-arina dantzatzen zen “, zehaztu du. Baina denboraren joanak eta ohituren aldaketak kalte egin diete tradizio horiei. “Orain galdu egin da”, deitoratu du.
Bere ibilbide luzean, “Gaitari talde bat Foruan eta ni nintzen danborra jotzen zuena” ere bultzatu zuen. Erakunde horretan “35 bat urte” egon zen dantzak ulertuko ez liratekeen piezak jotzen. Beste eginkizunetako bat “erraldoiei” laguntzea zen, edo behin baino gehiagotan Iruñera joan zen “San Fermin bezperan jotzeko”.
Foruako dantzarien irakaslea Duela 52 urte taldea hasi zenetik, Xabier Irazabalek ez du itxaropenik galtzen covid-19aren pandemia eragiten ari den hondamena gorabehera. “Taldean dauden pertsonen kopurua murriztu egin da, baina oraindik bizirik mantentzen dugu. Ume batzuek hasteko asmoa dute… Ea normaltasuna itzultzen den “, desio du gizon honek, euskal kultur tradizioaren errepresentazio bizia baita, bai musikatik bere txistuarekin, bai belaunaldiz belaunaldi transmititzen joan den dantzetatik.