Usategiko (Gipuzkoa) aztarnategiko hainbat tresnaren berrinterpretazioaren ondorioz aurkitutako zantzu berriek iradokitzen dutenez, orain arte ezezaguna zen Iberiar penintsulara sartzeko bide bat dago, Euskal Autonomia Erkidegoan barrena, eta, horren bidez, 25.000 eta 20.000 urte artean, Homo sapiensa gure lurraldean sartu da.
Aurkikuntza horren arduradunek, Alvaro Arrizabalaga Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) Historiaurreko katedradunak eta Erlangen-Núrembergeko Unibertsitateko Aitor Calvo irakasleak, ohartarazi dute aurkitutako bide berriak Txingudiko korridorekoak baino “esanahi txikiagoa” izango zukeela, Frantziako eta Espainiako estatuen arteko egungo mugan, azken hori izan baitzen herri horiek gehien erabili zutena Bidasoa penintsulako iparraldean barneratzeko.
Arrizabalagak Eferi egindako adierazpenetan azaldu duenez, ohikoena “ehiztari biltzaileen banda” horiek kostaldearen paraleloan jarraitzea zen, Gipuzkoako mendebalderago dagoen ibaira, Debara, iritsi arte, gero Ebro ibarrera iristeko “ipar-hego korridore nagusi” gisa erabiliko zutena.
Aitzitik, orain aurkituriko ibilbide berria erabili zutenek oso bestelako asmo batek bultzatuta jardungo zuten; izan ere, EHUko adituaren arabera, Urbasako mendilerroko kalitate handiko silexa lortu nahi zuten, egungo Frantziako Estatuaren hegoaldetik sartzen baitziren bertara, 70eko hamarkadan Jose Migel antropologoak Usategin (Ataun) aurkitutako tresnen berrikusketatik ondorioztatzen denez.
Arrizabalagak argitu duenez, barrualdean dagoen aztarnategia da, “Txiki samarra”. Leize horretan, silexezko pieza gutxi batzuk eta “oso arrunta ez den” hezurrezko azagaia isturitziar bat aurkitu zituzten. Horietatik lau baino ez dira ezagutzen Pirinioen alde honetan, baina ohikoagoak dira iparraldean, gaur egungo Frantzian, gehienak Isturitzeko aztarnategian aurkituak, baina baita Pérda izenekoan ere.
Usategiko silexaren zati bat ere Pirinioetako iparraldetik zetorren; bestea, berriz, Urbasa mendilerrotik.
Datu horien guztien ondorioz, ikertzaileek susmatu dute Usategi “ehiza-garaia” izan zela. Leku hori, “Oso noizean behin”, “Oso egun gutxiz” okupatu zuen partiketan silexaren bila espedizioak egiten zituen pertsona talde txiki batek, ehizarako edo penintsulako lurraldea esploratzeko ere izan zitezkeenak, gaur egun Belateko mendatea (Nafarroa) zeharkatuko lukeen “bigarren mailako ibilbide” baten bidez.
Hipotesi horrek deribatu bitxi bat planteatzen du paraleloan; izan ere, Altxerrirekin batera, Oria ibaiaren Gipuzkoako haraneko bi aztarnategi paleolitiko bakarretako bat da Usategi, non, inguruko haran guztietan ez bezala, adituek “Oriaren hutsunea” izenez ezagutzen duten aztarna arkeologikoen urritasun deigarria dagoen.
Orain, Txingudin zehar egin zen “populatze bide orokorra” ren tesi berri horrekin “lotuta” geratu denez, Oria ibaiaren hutsunea “inoiz baino hutsago” geratzen da orain, Arrizabalagak deskribatzen duenez. Egoera horrek, gainera, “Misteriotsuago bihurtzen du ezezaguna”, eta “azalpenak falta dira” horretarako.