Martin Ugalde (Andoain 1921 – Hondarribia 2004) XX. mendearen bigarren erdialdeko euskal kulturaren arloko figura garrantzitsuenetako bat da. Datorren azaroaren 11n 100 urte beteko dira euskal kazetari, euskaltzale eta politikaria jaio zela, eta euskal erakundeek, familiak eta kultur eragileek urtean zehar ekitaldiak egin dituzte Euskadiko hainbat herritan.
Hondarribian eta Donostian egon ondoren, atzo, osteguna, Martin Ugalde Orradre: jaiotzaren mendeurrena erakusketa inauguratu zen Bizkaia Aretoan, eta bertan izan ziren, besteak beste, Unai Ugalde, Martin Ugalderen semea; Lorea Bilbao, Bizkaiko Euskara, Kultura eta Kirol diputatua; Bea Zabalondo, EHUko Bizkaiko Campuseko Euskara eta Kultura zuzendaria; Miren Ibarluzea, UPV/EHUko Kultur Ekintzako zuzendaria; eta Joanmari Martin Ugalde, Martin Parkearen ordezkaria.
Bertan, bere bizitza eta obra ezagutzera ematen da hainbat argazkirekin batera (Ugalderen biografia, politika, literatura, kazetaritza, Martin Ugalde Kultur Parkea eta Ugalde euskaltzalea). Gainera, beira-arasa batean Andoaingo Udalak bere fondoko zenbait elementu erakusten dira: Ugaldek lortutako sarien diplomak, berak elkarrizketak egiteko erabiltzen zuen grabagailua…
Erakusketa Bizkaia Aretoko Chillida erakustaretoan egongo da urriaren 27ra arte, eta kazetari, idazle, politikari eta kultur eragile unibertsal honen bizitza eta lana ezagutzeko modu aparta da, egungo euskal kultur sistema osatzen duten egituren oinarrietako bat finkatu baitzuen.
Martin Ugalde euskal kulturaren eta euskararen alde egindako lanagatik nabarmendu zen, Euskaltzaindiako ohorezko kidea zen, eta bere ibilbidean literatur sari ugari jaso zituen.
Bere bizitza eta obra, askatasunaren zerbitzura egon zena, erbesteak markatu zituen. Tropa frankistak sartu zirenean, Mundakara eta Bilbora joan zen familiarekin. Hiribildua 1937an erori ondoren, Frantziara erbesteratu zen, Château-Chinon-en jarraitu zituen ikasketak eta, ondoren, Donibane Garazi eta Ziburura joan zen.
Alemaniarren inbasioa baino lehentxeago, Frantziako agintariek Gurseko kontzentrazio-esparruan sartu zuten. 1940ko ekainean, irtetean, tropa nazien sarrerak harrapatu zuen, muga pasatuz.
Azkenean Venezuelara erbesteratu zen. Erbesteko Eusko Jaurlaritzako lehendakariordea eta Venezuelako EAJko presidentea izan zen. Euzko Gaztedi aldizkaria sortu zuen herrialde horretan, Euzkadi argitalpena zuzendu zuen eta Caraqueseko Elite egunkariko erredakzio-burua izan zen.
25 urteko erbestealdiaren ondoren itzuli zenean, 1969an, Ugaldek hainbat literatur lan argitaratu zituen. 1977an, DEIA egunkaria sustatu zuen, eta Euskaldunon Egunkaria-ren ohorezko lehendakaria ere izan zen. Era berean, 1999an Euskal Herriko Unibertsitateak Honoris Causa doktore izendatu zuen.
Ugalderen obraren zati handi bat Jakin Fundazioak digitalizatu zuen, baina aurten, puntu horretatik abiatuta, obra hori osatzen eta ordenatzen ari dira, web orri batean kontsultatu ahal izateko. Guztira 47 liburu, 50 liburu-zati eta 1.500 artikulu bilduko ditu euskal pentsalariak.