Ilustratzaile eta artista nafarrak bere azken lanak partekatu ditu hilabete honetan El Sario de la UPNAn, pandemia honen alaba koloretsuak, bidaiak gerarazi, atzeratu eta bere lana birpentsatzera behartu dutenak
“Egunero egun bakar batean orekan bizitzeko barne-borroka” bezala. Horrela definitzen du Leire Urbeltzek La Naturaleza de la Distracción erakusketa, ekainaren 25era arte UPNAren El Sario aretoan izango dena. Han, ezkaratzean, etengabeko igarobide bat, iruindar ilustratzaile eta artista plastikoaren azken sorkuntzetako batzuk ageri dira, pandemia honen alaba koloretsuak, zeinak gelditu, bere jarduera bidaiaria geldiarazi eta bere lana birpentsatzera behartu baitu.
2020. urtearen hasieran, Urbeltzek Sizilia batera hurbiltzen zen proiektu artistiko bat proposatu nahi zuen, “Arrazoi pertsonalengatiko lotura” duen lekua, kultur asimilaziorako lurralde komun gisa. Eta pandemia iritsi zen, munduko jarduera kulturala izoztu zuena, eta artistak bere emozioak eta pentsamenduak ikusteari utzi zion. Siziliak han jarraitzen zuen, bere buru sortzaileko toki garrantzitsuren batean, eta fisikoki bidaiatu ezinik, motibazioak “Messinako itsasartean Ulises heroiko bat hiltzeko zorian egon ziren itsas munstroen feminitateaz” interesatzera eraman zuen.
“Itzaletan eta oroimenaren urruneko txokoetan barrena gogoa sakabanatzen uzteak ausazko irudiak eta proiektu orotatik kanpokoak itzuli dizkit”, dio ilustratzaileak, erakusketa honi erreferentzia eginez: “Derrigorrezko uzkurdurak eragindako bidaia intimo baten emaitza”.
Errealaz hitz egiteko erretorika
Leire Urbeltzi “kezka” sortzen dio “Mediterraneoa zeharkatzen duten eta kontatu ezin duten, edo bai, eta hona iristen diren pertsona horiek guztiak gure gizartean integratzeko”. Berak gure mugei begiratzen die, galdetuz “zenbateraino gauden inplikatuta bereizketa horretan, koronabirusaren aurretik gertatzen ari zen krisi humanitarioaren zati batean”. Siziliari begiratzen dio, “Hainbeste zibilizazio izan dituen lurraldeari, integrazioaren adibide bat, baina arazo askorekin eta, nolabait, Europaren atzeko atearekin, eta ez diogu ardura handirik hartzen”.
Etxean konfinatuta zegoela, marrazten, margotzen, fisikoki bidaiatu ezinik, begirada hori intuizioz eta aldi berean koherentziaz aberasten hasi zen, asmorik gabe baina zentzu handiz, bi hilabete horietan praktika artistikoa “ezinbesteko forma” izan zen prozesu batean. Itsas jainkosen feminitatera iritsi zen, Ulises ia hil zuten munstro horien elezaharrera, “Figura erretorikoak” bilatuz emigrazioaren errealitateak eta termino horrek berekin dakartzan bizipenek eragiten dioten kezka horri heltzeko. “Asko eragiten dit eta ez nekien gai honi zuzenean nola aurre egin”, aitortu du artistak. Erakusketa honetan unibertso oniriko bezain erreal batean sartzen gaitu, eta aniztasunari kantutik asko du.
“Konfinamenduak ekarri zuen geldialdiak nire zati batzuk integrarazi zizkidan, oso sakabanatuta zeudenak eta asimilatu gabeak, azken urteetan bizi izan nuen guztia, Txinan, Hego Korean, Estatu Batuetan, Mexikon… Munduan zehar hainbeste bidaia egin ondoren, bi hilabetez itxita egotea, etxetik irten gabe, sekulako talka izan zen niretzat “, esan du. “Konturatu nintzen egoteko esertze hutsak irudi asko zekartzala, agian oraindik prozesatu gabe zeudenak, hainbat leku desberdinetakoak, kultura desberdinetakoak, eta horregatik hemen – Dio El Sario erakusketari erreferentzia eginez – Gauza batzuek taoismora jotzen dute, ekialdeko filosofiara, beste batzuek Mexikora, Estatu Batuetara… izandako kezka guztiak modu organikoan sortu dira”.
Formatu batetik bestera salto eginez
Distrazioaren naturak ere aniztasuna du formatu, prozesu eta tekniketan: “Konfinamendutik irteteko nire modua horma-pintura izan zen alde batetik, kalearekin berriz konektatzeko modu bat izan zen, eta oso ondo etorri zitzaidan, orduan hemen eskala handiagoko marrazkiak daude pintura plastikoarekin zuzenean, beste irudi batzuk ere badaude, baita enkarguz etorri direnak ere; iPadarekin egindako irudiak daude, eta beste batzuk, berriz, ohiko teknikekin: akuarela, apailua…”.
Zehazki, NORMAL eta FOMO terminoek dakartenaz – Fear of missing out, zerbait galtzeko zorian: gure teknologia-garaiko antsietate-nahasmendu bat, denbora guztian gertatzen denarekin konektatuta egon nahi izatean datzana –.
“Normaltasuna hain kontzeptu errepikatua izan da… Eta haren inguruan irakurketa asko egin daitezke, krisi honen aurretik geunden tokia benetako normaltasuna ote zen, edo zer normaltasunera iritsiko garen. Zer da baztertzen dugun guztia zerbait normaltzat jotzen dugunean, agian geure zati batzuk ere baztertzen ari baikara horretara egokitzeagatik “, hausnartu du Leire Urbeltzek inoiz baino uniforme gehiago eta inoiz baino kontrolatuagoak nahi gaituzten une honetan.
Kolpe gogorra kulturari
Artearentzat bizi den uneari dagokionez, Urbeltzek deitoratu egin du “pandemia hau kulturaren sektore guztiarentzat izan den kolpe gogorra, aurreko krisian bezala, erori den lehena eta normaltasun horretara itzultzen ari den azkena delako. Eta hori bizirik irauteko ezinbestekoa izan dela frogatu da “, azpimarratu du.
Nahiz eta “Nafarroan babes handia” eta “zorionekoa” sentitzen den – Etengabe aritu da lanean –, aitortu du “zailtasun handiko” urtea dela, eta “aurreko krisiaz geroztik hor zeuden gaiak jarri direla mahai gainean, hala nola artistaren estatutua, Frantziako Estatuaren intermitentzia, hain gertu baina hain urrun dagoena aldi berean… Lan kulturalaren prozesua ez da beste esparru profesional batzuetako produkzio-prozesua bezalakoa; introspekzio- eta ikerketa-denbora asko behar dugu, eta denbora hori guztia ez da ordaintzen. Kulturan eta artean lan egiteko moduek sistema kapitalistak ulertzen, hartzen eta babesten ez dituen garaiak behar dituzte. Baina beste herrialde batzuetan kultura lehen beharrizana dela onartzen ari dira, eta horren alde egin behar dugu “, gaineratu du.