Berak egindako elkarrizketa batean, Peter Bird fikziozko kazetari baten izenarekin sinatu zuen arren, bere lana nondik sortu zen galdetzen du, sortzeko beharra. Remigio Mendiburuk erantzun zuenez, “Bere eskultura, bere lan artistikoa erbesteko gerrako bizipen lazgarriak azaltzeko energiatik sortzen zen”. Eskultoreak ia inori kontatu ez zion istorio bat, artean hizkuntzatik kanpo adierazteko aukera aurkitu zuena, nolabait kontatu ezin zena kontatzeko modu bat.
1936an, bost urte besterik ez zituela, Mendiburuk, euskaldun errepublikarren semeak, familiarekin Bartzelonara ihes egin zuen eta, Errepublika erori zenean, Frantzian erbesteratu zen. Han kontzentrazio-esparru batean sartu zituzten denbora batez, eta, ondoren, lauzpabost urtez, oso modu prekarioan biziraun zuten goseak eta heriotzak oso kaltetutako ingurune batean, bizi-baldintza oso gogor eta muturrekoekin.
Hondarribira itzuli zirenean, itzulerak ez zuen nahigaberik izan. Bere bizitzaren amaieran, Mendiburuk oraindik gogoratzen zuen nolako zirrara eragin zion bere lagunen etxeetan konfiskatutako altzariak eta bere familiako tresnak ikusteak.
Bilboko Arte Eder Museoak erakusketa aparta eskaintzen du, Mendiburu izenburupean. Materia eta memoria, XX. mendeko bigarren erdialdeko euskal eskulturako irudi berezienetako baten 120 lan biltzen ditu. Bere ibilbidea garai hartako euskal artea berritzeko prozesuaren barruan kokatzen da. 1996tik Jorge Oteizak bultzatutako Gaur taldearekin parte hartu zuen, eta bertan Eduardo Chillida, Rafael Balerdi, Amable Arias, Sistiaga, Nestor Basterretxea eta Zumetaren proposamen artistikoak zeuden. Askotariko interes eta bitxikeriekin eta hizkuntza ezberdinetan hitz eginez, margolari eta eskultore hauek diktadura frankistaren isolamendua hautsi eta abangoardiarekin konprometitutako arte baten bidez norberarena berreskuratzeko nahia partekatu zuten.
Duela urte batzuk Javier Viarrek Juan Pablo Huércanos Altzuzako Oteiza Museoko zuzendariordeari enkargatu zion erakusketa BBK-k babesten du.
“Mendiburu bere garaiko panorama artistikoan errotutako sortzailea izan zen, beti ingurura begira egon zena, lengoaia propioarekin konbentzionalismo eta formalismo artistikoei aurre egin ziena eta espazio eskultorikoaren mugak eta bere materialtasuna hautsi zituena”, azaldu zuen Miguel Zugaza Bilboko Arte Ederren zuzendariak atzo, irailaren 5era arte museoan egongo den erakusketaren aurkezpenean.
Berarekin batera, Gorka Martinez komisarioa eta BBK-ko zuzendari nagusia zegoen, eta erakundeak “Euskal artea publiko orokorrari modu didaktikoan zabaltzen jarraitzeko” interesa agertu zuen, “Gizarte eta herrialde gisa aurrera egiteko”.
Arte garaikideak hartzen duen eta Aritz Gonzalezek erakusketa honetarako birdiseinatu duen Museoko aretoan gozatu ahal izango dira 100 obra baino gehiago.
Mendiburu familiari eta beste bilduma batzuei esker, hala nola Gasteizko Artiumekoa edo Donostiako San Telmo Museokoa, proiektuan eskultorearen lan ez hain ezagunak sartu ahal izan dira, horietako asko argitaratu gabeak, eta zura, Mendibururen funtsezko gaia, oso presente dago.
Ibilbidea
“Atzera begirakoa ote den galdetzen zidaten, berez introspektiboa ote den, Mendibururen obra berezi eta ez hain konbentzionaletan barrena egindako bidaia introspektiboa, XX. mendearen bigarren erdialdean eskulturaren zentzuari buruzko kezkekin bat egiten duena”, argitu zuen Juan Pablo Huércanosek, eskultore gipuzkoarraren unibertsoan aditua.
Artelanak – Eskulturak gehienak, baina margolanak eta marrazkiak ere badaude – Artistaren ekoizpenaren hiru hamarkadei dagozkie, 60, 70 eta 80ko hamarkadei. “Eskulturarako leku berri bat, biziagoa, esperientziazkoagoa bilatzeko borondate iraunkorra adierazten du bere lanak. Eskultura eszenatokitik kontenplazio hutsetik aldentzeko eta esperientziaren planoan jartzeko borondate argia ere badago. Memoria datorkion gai eta esperientzia hori funtsezkoa da Mendibururen obran “, azaldu du komisarioak.
Juan Pablo Huércanosek azalpen honetan funtsezko alderdiak sakontzen ditu, hala nola, Mendibururen obran eraikuntzak duen konplexutasunaren ideia, eta 70eko hamarkadatik aurrera forma kateatuzko mihiztatzeen bidez eraikitzeko modu bat garatu zuela, non forma hori ez den aldez aurreko diseinu baten emaitza, lan-prozesu baten emaitza baizik. Bere lanaren ekarpen garrantzitsua, beste egile batzuengandik bereizten duena.
“Eta bertan dagoen eskultura baten ideia bat dago, eta hori ere garrantzitsua da, XX. mendearen bigarren erdialdetik aurrera beste latitude eta gako batzuetan planteatzen ari den eskulturaren problematikaren zati handi batekin lotzen duelako”, gaineratu du komisarioak.
Erakusketa aurkezten den 32. aretoa bisitatzean, gure mugimenduen arabera aktibatzen diren gauzak gertatzen diren lurralde batean barneratzen den sentsazioa sentitzen du ikusleak. Bertan, Hondarribiko eskultorearen lanak ikus daitezke, Aizkolari (1964) kasu, non egurrezko enborra bere zauriekin erakusten den: “Eskulturaren gaia, nolabait, ez da erakusten dena, falta zaiona baizik”, zehaztu du komisarioak.
Txalaparta (1966), Ez dok Amairu mugimenduaren irudi bihurtu zena, edo Udarregi, Juan Jose Alkain bere lagun bertsolariari egindako omenaldia, besarkada handi bat bezala egituratzen dena.
Remigio Mendiburuk (Hondarribia, 1931-Bartzelona, 1990) ez zuen inoiz amore eman, hil baino urte batzuk lehenago erreferentzia berriak aurkitu zituen. Erakusketan, halaber, erbestean izandako esperientziei buruz hitz egiten duten lanak ikus daitezke, bizipen horien kontakizuna eta irudikapena azaleratuz. Kontatu ez zuen istorioa kontatu zuen.