Gazteen emantzipazioa: eskubidea ala utopia?

Urte berriak akuilatu eta motibatzen gaituzten asmo asko dakartza. Batzuetan, sinpleak eta praktikara eramateko errazak dira, gure borondatearen eta ahalegin pixka baten araberakoak direlako. Beste batzuetan, ordea, asmo hori gauzatzeko egokierarik edo aukerarik ez dagoela erabaki dezaketen kanpoko faktoreak daudenean eta gure helburua lortzeko zailtasunei aurre egin behar zaienean, litekeena da adorerik ezak borroka irabaztea.

Emantzipatzea, gure gune propioa gure familiatik eta hurbiletik kanpo izatea, gure gurasoen etxearen segurtasuna eta lasaitasuna uztea, eta gure erosotasun-eremutik irtetea da euskal gazte askok hasi berri den urte honetarako daukaten helburuetako bat. Horrela esanda, eta lehen begiratuan, badirudi emantzipazioak abantaila baino eragozpen gehiago dakartzala, baina teoria hori ez da guztiz ziurra. Emantzipatzen garenean, norbanako gisa hazten hasten gara, geure ekintzen erantzule izaten. Betebeharrek heldutasuna ematen digute: fakturak ordaintzea, erosketak norberaren gain hartzea, etxea garbitzea, eta abar emantzipazioaren bidez hartzen diren konpromisoak dira.

Baina, bestalde, lortzen dugun independentzia horrek hainbeste irrikatzen eta amesten dugun askatasuna ematen digu. Nahi duguna egiteko askatasuna, nahi dugunean eta nahi dugun lekuan. Independentzia lortzeko modu asko daude; alokairua edo erosketa dira ohikoenak. Bikotekidearekin, lagunekin, pisu batean bakarrik emantzipatu gaitezke, edo etxea beste pertsona batzuekin partekatu; dena faktore garrantzitsu baten mende egongo da: gure egoera ekonomikoaren mende. Euskal gazteen emantzipazio-tasa estatuko gainerakoena baino handiagoa bada ere, emantzipatzen direnen batez besteko adina 30 urte ingurukoa da, eta ehuneko hori oso txikia da, are txikiagoa, familia-etxebizitza adin txikiagoekin uzten dutenena. Emantzipatzeko gogo hori zailtzen duen arrazoi nagusietako bat etxebizitza garestia izatea da, gazte gehienen erosketa-mailarako eskuraezinak baitira. Horri gehitu behar zaizkio lan-merkatuaren egoera ahula eta prekaritatea, hau da, aldi baterako kontratuak eta ezegonkortasun ekonomikoa.

Erosketa edo alokairua

Euskal gazteen emantzipazio berantiar horren arrazoi nagusia etxebizitza libreak jabetzan garesti egotea da, nahiz eta azken urteotan maila egonkorrean mantendu, pisuen prezioek behera egin dutelako eta, batez ere, bankuek ematen dituzten interes-tasek behera egin dutelako. Gazteen lan-ezegonkortasuna eta soldata txikiak oztopo handia dira, bankuek etxebizitza bat erosteko behar duten kreditua eman diezaieten.

Alokairu libreko pisuei dagokienez, zailtasun handiena da Euskadin eskuragarri dauden alokairuko etxebizitzen parkearen eskaintza ez dela nahikoa independizatu nahi duten gazteen eskaera handiari aurre egiteko. Faktore erabakigarri horrek eragina du jabeak pisuan ezartzen duen alokairu-prezioan, eta etxebizitzaren jabeek maizter izan daitezkeenei eskatzen dizkieten baldintzetan (nominak, lan-kontratua, hilabeteko fidantza); kasu askotan ezinezkoa da gazteek alokairuko etxebizitza bat eskuratzea.

Eusko Jaurlaritzak eta hainbat erakundek urte asko daramatzate etxebizitza duin bat eskuratzea errazteko programak garatzen, ez bakarrik gazteentzat, baita herritar guztientzat ere. Etxebizitza babestuak erosteko eta alokatzeko Etxebide programa da etxebizitzaren euskal zerbitzu publikoaren oinarria eta konfigurazioa. Alokabide Eusko Jaurlaritzaren mendeko agentea da, eta etxebizitzaren alokairu-politika sustatzen du. Bestalde, Gaztelagun izeneko programa espezifikoa du, 18 eta 35 urte bitarteko gazteen emantzipazioa bultzatzeko, alokairua ordaintzeko zuzeneko laguntzen bidez.