Pintura geruzak berreskuratzea, gainazala ur disoluzioekin garbitzea edo berniz herdoildua kentzea beharrezko tratamenduetako batzuk dira ehun urtetik gorako artelanak denbora igaro ez balitz bezala argi daitezen. Aurreko urtean, Bilboko Arte Ederren Museoak 34 artelan zaharberritu zituen benetako kirurgia artistikoaren bidez, Iberdrola Fundazioarekin duen lankidetzari esker.
Bilduma propioko sei margolan, bi eskultura eta paperezko 11 obra dira, eta Ignacio de Iriarteren Paisaje con pastor pieza batzuk gehitu berri zaizkie.
Baina Ameztoyko aldi baterako erakusketetako bilduma pribatuetako lanetan eta Valdés bildumako maisulanetan ere esku hartu da.
Miguel Zugaza Arte Ederren Museoko zuzendariak prentsaurrekoan nabarmendu duenez, azken urtean “museoak ikerkuntzan, prestakuntzan eta, bereziki, kontserbazioan eta zaharberritzean egin duen etengabeko lan isilak garrantzi berezia hartu du”. Zentzu horretan, museoa itxi zutenetik, “Bilduma kontserbatzeko protokolo zorrotzek, kontserbazio eta zaharberritze jarduerez gain, erakundearen oinarrizko zutabe gisa aurrera jarraitu dute”, gaineratu du.
Azpimarratu dutenez, 2013tik aurrera, lan hori Iberdrola Fundazioari esker egiten da, Kontserbazio eta Zaharberritze Departamentuan hainbat beka bultzatzen baititu. “Museoko 180 lan zaharberritu dira aldi honetan”, azaldu du Fernando Garcia Iberdrola España Fundazioko presidenteak.
Gutxieneko esku-hartzea
Maria Jose Rúiz-Ozaita Kontserbazio eta Zaharberritze Saileko buruaren hitzetan, obrak zaharberritzeko metodologia obraren eta artistaren azterketa sakonean oinarritzen da, gutxieneko esku-hartzea eta iraunkortasuna irizpide hartuta. “Horretarako, analisi ez-suntsitzaile batzuk egiten ditugu. Argi ultramorearen kasuan, esaterako, esku hartzea planteatzeko informazio oso baliagarria lor dezakegu “, azaldu du.
Horrela egin da Ignacio de Iriarteren Paisaje con pastor lana, Museoaren Lagunen ekarpenari esker eskuratu berria. XVII. mendeko artista gipuzkoarraren lan honetan, pintura geruzen tratamendu bat egin da, baita azaleko garbiketa bat ere, jatorrizko tonalitateak berreskuratzeko.
Obra horrek, hain zuzen ere, lehen Letra eta orain Landscape (Paisaia) etarako erabiltzen zen L aretoa estreinatuko du. “2020an zehar landu ziren obra askok paisaiaren figura zuten izendatzaile komun gisa”, azaldu du Javier Novo Kontserbazio eta Ikerketa koordinatzaileak, eta berrikuntza honek Bilboko Museoko alfabetoa proiektua zein bizirik dagoen erakusten duela azaldu du.
Areto horretakoak dira, halaber, zaharberritu berri diren beste obra batzuk, hala nola Playa de Sopelana (1863) eta Juan de Barroeta Anguisolearen Paisaje con montañas (1863); Jean François Raffaëlliren Montmatre bajo la nieve (1880-1890); Gonzalo Chillidaren La fábrica de Pasajes (1960); eta Marta Cárdenasen El tejado (1975-1977).
Beste areto batzuetan
N letrari dagokion aretoan (Beltza), Ángel Larroqueren La chica del gato (1895) obrari buruz hitz egin da. Obra horrek, Novoren arabera, “Etxeko giroari buruzko kontu bat” margotzen du, Parisko garaiko eraginpean. Ikerketa erradiografiko bat egin zuten lan horri dagokionez, Ruiz-Ozaitak azaldu duenez, “Ezkerretara antzeko konposizioa aurkitu zuten, 45 gradutan biratua”.
O aretoan (Otredad) ikusgai dagoen Joaquim Sunyerren Los soliloquios del pobre (1897) koloretako litografiak dira, egileak Joan Rictus poema-liburua ilustratzeko erabili zituenak. Aurkezpenean azaldu dutenez, estanpek deformazioak, oxidazio orbanak eta azaleko zikinkeria zituzten, eta zuzendu egin dituzte.
S aretoaren kasuan (Loa) Pablo Milicuaren Cuadro-collage los monegros (2007) erakusten du. Kontserbazio eta Zaharberritze Saileko arduradunaren hitzetan, “Bizirik dagoen artista baten esku utzi dugun lan bakarra da, eta, horri esker, berarekin harremanetan jarri gara kontsultatzeko”. Kasu honetan, multzoa kimikoki egonkortu da, paperari azidotasuna ematen zion egurrezko euskarria ordezkatuz.
Iaz egindako zaharberritzeen artean Remigio Mendibururen bi eskulturak ere nabarmentzen dira. Lehenengoa, txorientzako Jaula (1969), t aretoan kokatua (Lurra), hurritz zurez eta haritz zurez osatua dago. Bere elementuetako bat hautsita zuen eta zenbait ahokatze-puntutan desorekak zituen.
Raíces (1970-1971) ere zaharberritu da, auditoriumeko hallean kokatua, artistak diseinatutako jatorrizko idulkia berreskuratuz eta gutxieneko esku-hartzearen irizpideari eutsiz.
Bilduma pribatuetako obrak
Era berean, bildumakoak ez diren lanak ere zaharberritu dira 2019an hasitako jarduera-ildoaren barruan. Ameztoyri eskainitako erakusketako hiru lanez gain, Valdes bildumako maisulan batzuk zaharberritu dira. María José Ruiz-Ozaitak Agustin Ibarrola edo Mariano Fortunyren beste lan batzuk aipatu zituen.
“Gehienetan, etxe partikularretara joaten garenean, piezen kontserbazio-egoera ona da, baina agian ez da egokiena gure kategoriako museo batentzat”, adierazi du Novok. Horrek justifikatzen du pinakotekaren esku-hartzea.