Eskultorea, margolaria, zine zuzendaria… baita txotxongilo diseinatzailea ere. Nestor Basterretxea artista polifazetikoak txotxongiloen mundua arakatu zuen bere bizitzako azken urteetan, Migel Joakin Eleizegiren “El Gigante de Alzo” haurrentzako operarako zirriborroak sortuz, 2016an Donostia Europako hiriburutzaren esparruan.
Hil aurretik egilearen azken proiektu handia izan zena ezagutzeko, Tolosako Topic-ek Nestor Basterretxea eta Altzoko Erraldoia erakusketa inauguratu zuen atzo, maiatzaren 25era arte luzatuko dena, artista bizkaitarrak asmatutako zirriborro eta panpinekin, betiere bere zigilu partikularrarekin: “Basterretxearen ezaugarri diren eskultura-lerro horiek nabaritzen dira”, baieztatu du Iñigo Aginagalde Topiceko Museologiako arduradunak.
Operaren gidoia Koldo Izagirrek idatzi zuen eta musika David Azurzak konposatu zuen. Sortutako libretotik abiatuta, eta Topic obra koproduzitzen ari zela, txotxongiloak eta agertokiak egingo zituen norbait behar zuten. Horregatik jarri ziren harremanetan Nestor Basterrenetxearekin: “Ideiak asko erakarri zuen. Aita hunkitu egiten zen bere artea adierazteko modu berri bat zegoenean “, gogoratzen du bere seme Jon Ander Basterretxea artisau eta txotxongilogileak. “Gauza horietarako erregaitza zen, eta berehala jartzen zen, grinatsu, eta orduak sartzen zituen”.
Nestor izan zen burua irudien atzean, pertsonaien eta eszenografien diseinuaren ondoren, baina Hondarribiko Menina tailerreko Jon Ander Basterretxea eta haren emazte Idoia Seijo izan ziren zirriborroetatik abiatuta eraiki zituztenak. “Ni semea nintzenez eta Idoiarekin txotxongiloak egiten aritu nintzenez, Topic-ek ulertu zuen lana egiteko modurik onena gurekin egitea zela. Azkenean, une horretan 89 urte zituen, eta kolaboratzaileak hurbiltasun osokoak izan behar ziren “. Horregatik, bere tailerrean geroago antzezlaneko piezak izango zirenak sortu zituzten.
Zoritxarrez, artistak ez zuen ikusi “opera osatua”, deitoratu du Aginagaldek, “lehentxeago hil baitzen”. Horregatik, bere azken lan handia hau izan zela esan daiteke, behintzat “proiektu handi bezala, izan ere, aita ez zen hil baino pixka bat lehenago sortu gabe geratu. Collageak egiten nituen, marrazkiak… “, dio Jon Anderrek.
Hasierako zirriborroak eta laborategia
Hasieran, zirriborro “abstraktuegiak” sortu zituen Basterretxeak, eta, horregatik, Emmanuel Márquez antzerki-zuzendariak “jarraibide txiki batzuk eman zizkion”. “Horren ondoren figuratiboari buruzko figurazio abstraktu bat egin zuen”, aztertzen du Jon Anderrek. Antzezlana “itzalen antzerki” batekin hasten zen, “Migel Joakin Eleizegiri hezurrak eta oinazeak hazten hasten zaizkionean”. Beharrezko mugimendu guztia transmititu ahal izateko, “hagaxkako txotxongiloak, eskularruzkoak, itzalak…” diseinatu zituen. Txotxongiloek, giza itxura izan arren, “hiru dimentsioko maskarak daramatzate”.
Gainera, txotxongiloez gain, erakusketan “laborategia deitu diezaiokegun zerbait dago, piezak sortzeko prozesua”, azaldu du Iñigo Aginagaldek. Jon Anderren ustez, erakusketaren zati horrek “tailer” gisa balio du, Nestor eta Idoiaren arteko koordinazioa erakusteko. Adibidez, “bitxi bat” den koaderno batetik hainbat orri fotokopiatu dira eta Topicean jarri dira “pertsonaien jatorrizko diseinua” erakusteko.
Pieza bat proiektu handi baten barruan
Obra, oro har, oso lan korala izan zen. “Jende askok parte hartu zuen”, azpimarratu du Nestor Basterretxearen semeak, eta, beraz, esan daiteke erakusketa “fotograma bat” dela, “Altzoko Erraldoiaren opera izan zen proiektu handiaren barruko pieza”. “Orain Topicen islatzen dena txotxongiloen diseinua eta eraikuntza da”.
Iñigo Aginagalde museologiako arduradunak esan du erakusketa “zoragarria” dela. Erakusketa Nestor Basterretxearen jaiotzaren mendeurrenaren ospakizunean kokatzen da. Horrela, Tolosako Topic-ek “publiko orokorrak, eta bertara hurbildu nahi duen orok, eskultore ezagunaren azken lana izan zenaz gozatu ahal izatea” nahi du. Lanak Topicen jabetzakoak dira, museo horrekin elkarlanean egin baitziren, eta bi hilabetez egongo dira Ambigú aretoan, lehen solairuan.
Asmoa, Topiceko Museologiako arduradunaren hitzetan, pieza horiei “bigarren bizitza bat ematea” da, opera, 2016an Donostia Europako kultur hiriburutzaren alde egin zena, ez baita berriro antzeztuko. Erakusketa honetako bereziena, hain zuzen ere, Basterretxearen lan paregabe bat ikusteko aukera da, jendeak ezagutzen ez duen diziplina artistiko batean, artistaren alderdi ezezagun batean.