Pantailak Euskaraz taldeak euskarazko zinema-eskaintza aztertu du 2024an, areto komertzialetan hizkuntzaren presentzia oraindik ere testimoniala dela egiaztatuz. Euskal Herriko 900 estreinaldi baino gehiagotatik, fikziozko bi film bakarrik proiektatu ziren euskaraz lurralde osoan: Josu Martinezen Bizkarsoro eta Negu Hurbilak. Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroan hirugarren ekoizpen bat estreinatu zen, David Pérez Sañudoren Azken erromantikoak. Horiez gain, haurrentzako hamaika film daude euskarara bikoiztuta, eta hegoaldean baino ez daude eskuragarri.
Datuak kezkagarriak dira: Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroan estreinaldien % 2,6 bakarrik izan ziren euskaraz; Iparraldean, berriz, portzentajea are txikiagoa izan zen, % 0,4 baino ez. Aldiz, filmen % 100 gaztelaniaz edo hizkuntza horretako azpitituluekin proiektatu ziren Hegoaldean, eta frantsesez Iparraldean.
Euskarazko filmen eskasia, estreinaldietan ez ezik, proiekzio kopuruan ere islatzen da. Urtean zehar ia 197.000 emanaldi egin ziren zinema komertzialetan, eta horietatik 1.800 bakarrik izan ziren euskaraz, hau da, guztizkoaren % 0,9. Egoera ez dator bat Kataluniarekin, 2024an gehien ikusitako filmen % 60 katalanera bikoiztu baitziren Generalitatearen hizkuntza-politikei esker.
Euskarazko kontsumorako bermerik eza
Euskarazko zinema-eskaintza txikiak zalantzan jartzen du produktu kulturalak euskaraz kontsumitzeko eskubidea. Iparraldean, frantses legediak ez du hizkuntza eskubiderik aitortzen euskara hitz egiten dutenentzat. Nafarroan, Euskararen Foru Legeak euskarazko ikus-entzunezkoen ekoizpena eta hedapena sustatzeko beharra ezartzen du, baina ezarpena mugatua da. Euskal Autonomia Erkidegoan, Euskararen Erabilera Normalizatzeko Legeak zineman eta ikus-entzunezkoetan hizkuntza sustatzea ere planteatzen du, baina datuek erakusten dute neurriak ez direla nahikoak.
Pantailak Euskaraz-ek eta Hizkuntz Eskubideen Behatokiak azpimarratu dute erakundeen ardura dela zinemagintzan ere hizkuntza eskubideak bermatzea. Euskal Autonomia Erkidegoko eta Nafarroako zinema komertzialetan euskararen presentzia bermatzeko lege-neurriak proposatu dituzte, bai eta euskarazko produkzioen, bikoizketen eta azpitituluen finantziazioa nabarmen handitzea ere.