Aurten hamar urte bete dira Melillako hesiaren jauzi historikoa gertatu zenetik. Jauzi istorikoa izan zen 2014koa, ez bakarrik orain arteko luzeena izan zelako (16 ordu iraun zuen orotara), baizik eta, batez ere, Europan ere epaitu zelako eta gauzak aldatzeko zorian egon zelako itzulketa polemikoei dagokienez, zeinen legezkotasuna zalantzan jartzen baitute ahots askok.
2014ko abuztuaren 13an, Saharaz hegoaldeko 600 bat lagun mugako perimetroa zeharkatzen saiatu ziren, Melillan, Ceutan eta Andaluziako kostaldean migrazio-presio handia zuen uda batean. Goizaldetik gaueko bederatziak arte igo ziren 80 lagunetatik bakar batek ere ez zuen lortu bere helburua, denek beren kabuz hesitik jaitsi eta Marokoren esku utzi baitzituzten.
Horietako bik, Maliko eta Boli Kostako N.D. eta N.T., salaketa jarri zuten Giza Eskubideen Europako Auzitegian. Auzitegi horrek arrazoia eman zien lehen epai batean, eta 10.000 euro ordaintzera zigortu zuen Espainia, modu kolektiboan kanporatzeagatik, bere borondatearen aurka, identifikatu gabe eta aldez aurreko erabaki administratibo edo judizialik gabe.
Mariano Rajoyren gobernuaren helegite batek, Pedro Sánchezen Gobernuak mantentzea erabaki zuenak, 2020ko otsailean ezarri zuen azken mugarria, eta, oraingoz, behin betikoa, kasu honetan: Giza Eskubideen Europako Auzitegiaren Areto Nagusiak migratzaileen kanporatzea babestu zuen, “legez kanpoko egoeran jarri zirelako”, eta “baimendu gabeko lekuetara” eta “indarrez” sartu zirelako.
Ikusmin handia Europa osoan
Baina ez epai berri hark, Espainian eta Europako gainerako herrialdeetan ikusmin handia sortu zuenak, ez eta 2015ean Herritarren Segurtasunerako Legean mugako errefusak sar-tzeak ere, ez du hesiko jokabide horren oinarri diren eta hainbat erakundek, GKEk eta elkartek zalantzan jartzen duten ur
zakarra baretzen.
EFE agentziari egindako adierazpenetan, ACNUR Iheslarientzako Nazio Batuen Agentziaren Espainiako Bulegoak uste du ezin dela “praktika arriskutsuak egiten jarraitu, hala nola
lurraldera sartzea ukatzea eta kanporatzea”, Migrazioari eta Asiloari buruzko Europako Itunaren planak prestatzen ari diren une honetan.
ACNURek defendatzen du arauesparruak “berariaz debekatzen dituela kanporatze kolektiboak eta bermerik gabekoak”, besteak beste, pertsonak banaka identifikatzea eta nazioarteko babeserako izan ditzaketen beharrak egiaztatzea, bai eta administrazio espediente bat irekitzea ere, kanporatu aurretik.
Azken batean, Ez Itzultzearen Printzipioa errespetatzea aldarrikatzen du, “Errefuxiatuen Estatutuari buruzko 1951ko Genevako Konbentzioaren nazioarteko babes-sistemaren funtsezko pieza”, asiloa eskatzeko eskubidea “unibertsala” baita.
Eta ACNURek Melilla eta Ceutako mugen kudeaketa “konplexua” dela onartu arren, Europar Batasunak Afrikarekin dituen lurreko muga bakarrak baitira, azpimarratzen du estatuek beren mugak giza eskubideak errespetatuz eta legediaren arabera kontrolatu eta kudeatu behar dituztela, asiloa eskatzeko aukera bermatuz.
Errefuxiatuei Laguntzeko Espainiako Batzordeak (CEAR), ACNURek bezala, hirugarren zati gisa parte hartu zuen Giza Eskubideen Europako Auzitegiaren prozedura judizialean, eta ez du ukatzen epaiak etsipena eragin ziola, ez zituelako behar bezala ebatzi itzulketei buruzko alegazioak, “errealitatearekin bat ez datorren” interpretazio batekin.
